Uzayda Radyasyon ölçen dedektörler geliştiren Prof. Ali Behçet Alpat Teknoloji Türkiye’ye konuştu:
2013 yılında Teknopark İstanbul’da kurulan IRADETS, uzay ve yer için inovatif radyasyon dedektörleri geliştiriyor. Uzayda radyasyon ölçen dedektörler geliştiren IRADETS’in kurucusu Prof. Ali Behçet Alpat Teknoloji Türkiye’ye konuştu.Alpat, “Uzayda faaliyet gösteren cihazlar ve personel için radyasyon önlemleri hayati öneme sahip. Geliştirdiğimiz detektör, yüksek teknoloji ile radyasyon ölçümlerini belli bir enerji aralığında çok az hata payı ile gerçek zamanlı olarak yapabilme kabiliyetine sahip. Bu, uzaydaki faaliyetlerin daha güvenli ve sürdürülebilir olmasını sağlayacak önemli bir adım” dedi.
Firma faaliyetlerinizden kısaca bahsedebilir misiniz?
2013’te Teknopark İstanbul’da IRADETS kuruldu. Kurulduğu andan itibaren ülkesine katma değer katacak araştırma ve geliştirme projelerine imza atmayı misyon edinmiş bir spin-off şirketidir. Firmamız Uzay, Savunma sanayii, sağlık endüstrisi ve uzay bilimleri gibi konularda birden çok projeye imza atarak, bu sektörlerin güçlenmesinde önemli projeleri başarı ile tamamladı.
Firmamızın asıl faaliyet alanı uzay ve yer için inovatif radyasyon dedektörleri geliştirmek. IRADETS tarafından yer için üretilen radyasyon detektörleri, özellikle sağlık sektörü ve yurt savunması alanlarındaki personellerin kullanabileceği elektronik dozimetreler ile radyasyon oranlarını ölçme ve kayıt altına alma imkânı sunuyor.
IRADETS’in kuruluş projesi olan MRADSIM madde ve radyasyon etkileşimlerini simüle eden bir yazılım paketleri bütünü olup radyasyonun elektronik, elektromekanik ve yaşayan organizmalar üzerindeki etkilerini detaylı simülasyonlar aracılığıyla çalışıyor. Bu program hem uzay radyasyonun hem de yeryüzündeki doğal ya da insan yapımı radyasyon kaynaklarını etkilerini simüle ediyor. Dünyada çok az rakibi olan bu yazılım dünyanın birçok prestijli üniversiteleri (MIT, Stanford, Berkeley, KTH/Isvec, Beijing Univ., Harvard(UK), URSC/Hindistan vb.), araştırma kurumları (INFN/Italya, CERN, ESA, NASA, NSSC ve CAST/Cin FERMILAB, JPL/USA, GSI/Almanya, DOE/USA US MIL LABS, vb.), tarafından, 120’den fazla lisans ile 21 ülkede kullanılıyor. Bu programın değişik kullanım alanları için (uzayda bir nükleer patlamanın uydulara etkisi, nükleer santral patlamaları ya da sızıntı senaryoları, hasta ışınlama odalarının radyasyon haritaları çıkarılması, kuantum bilgisayarlarının radyasyondan etkilenmesi ve korunması vb. gibi) genişletilmesi halen devam ediyor. Bu programın ilk versiyonları ile Türksat 6A uydusunun radyasyon analizleri yapıldı.
IRADETS aynı zamanda kendi bünyesinde ve akredite laboratuvarlar aracılığı ile cihazların radyasyona karşı dayanıklılığını değerlendirebilmek için ESA/NASA standartlarına uygun olarak radyasyona karşı dayanıklılık test hizmeti sağlıyor.
Geçtiğimiz günlerde haberlere konu olan radyasyon detektörü konusunda bilgi verebilir misiniz?
Şirketimiz, son zamanlarda üzerinde çalıştığımız IRADCAL Uzay Radyasyon Dedektörü (parçacık türü, enerji ve akışını ölçer kalorimetre) ile gündeme geldi. “Uzayda Radyasyonu Ölçen Yüksek Teknoloji Dedektörü” olarak duyurulan ürünümüz ile Ay yolculuğu sırasında ve ay yörüngesinde inişten önce çok değerli uzay radyasyonu verisi toplayacak. Bu veriler sayesinde henüz iyi tanınmayan ay ve çevresindeki kozmik ısınların enerji spektrumları ölçülerek radyasyonunun Ay ve çevresindeki olası etkileri, radyasyondan koruma için gerekli olan hayati bilgilerle birlikte bilimsel araştırmalarda da kullanılabilecek çok değerli verileri dünyadaki ilkler arasına girerek gerçekleştirecek. Bu cihazın daha sonraki modelleri gerek küpsat gibi mini ve otonom uydularda gerekse büyük uydular üzerine takılabilerek, uzay havası dinamikleri konusunda değerli bilgiler toplayıp gerek üzerinde bulunduğu uyduya gerekse yeryüzüne alarm gönderebilecek genel kullanımlı bir cihaz haline getirilecektir.
Ulusal ve uluslararası alandaki hedefleriniz neler?
Firma olarak hem ulusal hem de uluslararası düzeyde belirli hedeflere odaklanıyoruz. Ulusal düzeyde, Türkiye’nin uzay teknolojileri alanındaki yerli uzay sanayisine katkıda bulunduğumuza inanıyoruz. Bu kapsamda, Türk teknoloji sektörünün uluslararası arenadaki temsilcilerinden biri olarak, ülkemizin inovatif radyasyon detektörleri ve uzay radyasyonu araştırmaları konusunda spin-off şirketi olarak yeteneklerini ve başarılarını anlatmayı hedefliyoruz.
Diğer yandan, savunma sanayi, sağlık endüstrisi, malzeme bilimi, uzay ve havacılık sektörlerinde radyasyon etkilerinin ESA, NASA ve MIL standartlarında araştırılması ve kalifikasyonu alanlarında da faaliyet gösteriyoruz. Savunma sanayi alanında, radyasyon etkileşimleri araştırmaları konusundaki uzmanlığımız ile savunma sistemlerine entegre edilebilen radyasyon güvenliği çözümleri geliştiriyoruz. Sağlık endüstrisinde ise, ürettiğimiz radyasyon detektörleri ve dozimetreler, medikal sektördeki personelin ve sektörde kullanılan cihazların çoğu kez göz ardı edilen ancak etkin olduğu gözlenmiş ikincil nötronlar gibi radyasyon türlerini de hassasiyetle ölçerek korunması ve güvenli ve etkili bir şekilde kullanılmasına katkı sağlamak amacıyla tasarlanmıştır. Malzeme bilimi alanında, radyasyon etkileşimleri üzerine yaptığımız araştırmalar ve geliştirdiğimiz teknolojilerle, malzemelerin radyasyona karşı direncini değerlendiriyor ve geliştiriyoruz. Bu geniş yelpazedeki faaliyetlerimizle hem ulusal hem de uluslararası düzeyde yarattığımız olumlu etki bizi gururlandırmanın ötesinde daha iyisini yapabilmek için teşvik ediyor. Uzay ve radyasyon teknolojilerindeki liderliğimizi, farklı sektörlerdeki projelerimizle birleştirerek, Türkiye’nin bilim ve teknoloji alanındaki varlığını know-how aktarımı, kalifiye eleman yetiştirme, gençlere bu önemli alanda çalışma imkânı sağlamak aracılığıyla daha da güçlendirmeye katkıda bulunuyoruz hedefliyoruz.
Aynı zamanda, ulusal ve uluslararası düzeyde iş birliği fırsatlarına açık olduğumuzu belirtmek isteriz. İnovasyonu destekleyen ve bilgi paylaşımını teşvik eden bir yaklaşım benimseyerek, benzer vizyonu paylaşan paydaşlarla ortak projeler geliştirmeye ve başarılı sonuçlara ulaşmaya odaklanıyoruz. Bu doğrultuda, sektördeki lider kuruluşlar, akademik kurumlar ve diğer paydaşlarla güçlü iş birlikleri kurarak ortak çözümler gerçekleştiriyor ve bunu artırmayı planlıyoruz.